Volver

De cando en vez chegaban noticias dela, amalgamadas cos libros que me enviaba. Un día chegaron dous libriños, deses que chaman cine de dedo: Un día en Buenos Aires , as fotografías que Santiago Melazzini fixo do obelisco un día calquera, desde o mencer ata a noite; e Volver, acompañado dun disco, o que permite ir pasando os fotogramas, de Carlos Gardel cantando este tema, mentres se escoita a música. Eu facía correr as páxinas, como un sopro, como se eses anacos de papel fosen toda a fortuna do meu corazón. «Volver» xira no reprodutor mentres deseño estas pálidas liñas.

Outro día, imaxinando como sería o Buenos Aires de Iria, deume por ler unha biografía de Borges, e adentreime nun laberinto de símbolos que me fixo recorrer a uns traballos de Carl G. Jung, compilados nun volume que mercara de segunda man. De entre as súas follas outonizas desprendeuse un marcapáxinas que nunca vira, no que unha caricatura de Borges acompañaba unha cita de «El sur» («Ciego a las culpas, el destino puede ser despiadado con las mínimas distracciones...»), servindo de propaganda dunha librería de Buenos Aires. Sorprendido, mirei os créditos do libro; fora impreso en Barcelona; pero no interior había unha pegatina doutra librería bonaerense.

Cando xa volveu Iria cóntolle este suceso mentres comemos á beira do Tambre, na antiga central hidroeléctrica, en cuxas pedras cicatrizaron as feridas metálicas dos meus antepasados. Noutra mesa comen Martín Veiga e Agustín Agra coas súas familias. Facemos tertulia con eles. Alguén fala de Fitzgerald, e de Cunqueiro: A noite vai como un río . Rematado o xantar estendemos unha toalla á sombra das acacias. Miro fluír a auga verdosa que vai formando remuíños.Agora ela dorme ao meu carón, atravesou océanos de ausencia para poder estar aquí. Para min iso é máis conmovedor que calquera das artes. Máis potente ca toda a forza das augas.