Cativos que nacen cun libro (galego) debaixo do brazo

Os libros son tan esenciais para o crecemento cultural dun cativo como o é o leite materno para o seu desen-volvemento físico. Moitos de nós podemos recordar aínda aquelas obras que acompañaron o inicio do noso decorrer polo mundo das letras, ó igual que podemos recordar aquelas persoas que nos deron a man cando comezabamos a dalos nosos primeiros pasos.

Porén, por algún motivo, a literatura infantil ten sido unha especie de «parrulo feo» da literatura . Sexa pola súa menor extensión, sexa pola linguaxe máis sinxela que utilizan, os libros destinados ós pequenos foron considerados como un xénero menor, nunca á altura das novelas, os libros de filosofía ou de historia. Considerar as obras para nenos e mozos como inferiores aos libros destinados aos adultos é un pensamento comparable a considerar que, nunha casa, os cimentos son menos importantes co tellado, simplemente porque non se ven e porque locen menos á hora de presumir de fogar.

Nos últimos anos, esta tendencia parece que se ven invertindo , situando á literatura infantil e xuvenil na posición que nunca mereceu abandonar. A xente nova está amosando un incrible potencial lector e reverdecendo así a interese das editoriais por satisfacelas súas demandas. O último barómetro de Hábitos de Lectura e Compra de Libros de 2012 , editado pola Federación de Gremios de Editores de España, certifica que nada menos ca un 84,6% dos rapaces de entre 10 e 13 anos len alomenos unha vez ao trimestre e un 77,2% len, como mínimo, unha vez por semana. Arredor dun 30% deles cae xa, a tan temprana idade, nas gadoupas do xornalismo e lle adica algo de tempo á lectura dun diario.

As cifras son bastante semellantes na seguinte franxa de idade, entre os 14 e os 24 anos, dos que un 70% son lectores habituais, porcentaxe que se reduce considerablemente conforme vai avanzando a idade analizada.

Entre os «culpables» desta temprana e crecente adicción ás letras atópanse os grandes «best-sellers» da literatura infantil e xuvenil dos últimos anos. Entre os máis pequenos, os favoritos son os libros do rato Gerónimo Stilton, creado pola italiana Elisabetta Dami . O podio presidido polo animaliño complétano o mago Harry Potter cos seus sete libros e o diario de Greg de Jeff Kinney . Curiosamente, non é ata o posto sete deste ránking cando atopamos un libro dunha escritora española, «Siempre con mis amigos» de Ana María Machado .

Conforme os nenos deixan de ser tan nenos e van entrando na adolescencia, a triloxía «Crepúsculo» de Stephanie Meyer sitúase como a súa nova preferida, por diante de «O neno do pixama de raias» de John Boyne e, outra vez, a saga do mago creado por J. K. Rowling. Unha persoa vinculada ao mundo das letras comentaba hai pouco tempo, con pouco disimulada admiración, que «o mérito de Harry Potter fora poñer uns cativos a ler libros de seiscentas páxinas».

A literatura galega sumouse ben pronto ó «boom» da literatura infantil. Os autores máis veteranos da nosa autonomía xa fixeran históricas incursións neste campo. As «Memorias dun neno labrego» de Xosé Neira Vilas, publicadas alá no ano 1961, son ata o momento o libro máis vendido da historia do libro galego.

Non obstante, quitando a inmortal historia de Balbino, «un rapaz de aldea», os autores galegos non foron demasiado pródigos nos seus libros adicados aos máis pequenos. Foi nos noventa cando este xénero adquiriu verdadeira importancia, como un xeito de completar a inmersión lingüística dos rapaces da Galicia urbana, cuxo contacto co galego se reducía en moitas ocasións ás visitas á aldea, o Xabarín Club e, agora si, a literatura.

O catálogo «Libros infantís e xuvenís de Galicia 2013» , editado pola consellería de Educación, Cultura e Ordenación Universitaria, inclúe case 140 libros infantís e xuvenís en galego, editados por unha trintena de compañías.

Entre os autores que publicaron este ano atópanse algúns daqueles pioneiros que contribuíron hai xa vinte anos a normalizar o panorama das letras para os máis cativos. Fina Casalderrey co seu «O misterio do Faro Vello» , o incombustible Agustín Fernández Paz con «Malos tempos para os fantasmas» e a novela gráfica «Cartas de inverno» , Ramón Caride Ogando e os seus «Catro amigos pillabáns» ...

Estes tótems do libro infantil, cuxos nomes soarán moi familiares para aqueles que estaban en idade escolar nos noventa, teñen relevo xeracional. Os novos autores veñen pisando forte. A saga dos «Megatoxos» , escrita e ilustrada por Anxo Fariña, «O corazón de Xúpiter» e «Xardín de inverno» de Ledicia Costas conviven con outros libros de autores recoñecidos, coma «A punta de pistola» de Fran Alonso.

A literatura infantil abrangue tamén todo tipo de xéneros. No catálogo caben os libros de cociña para nenos de Xenxo Pereiro e auténticas obras de arte coma «Bandada» , do mexicano David Daniel Álvarez.

A lectura, amais dun dos pasatempos máis agradables que existen, é un pasaporte a outros mundos, é unha auténtica máquina de ensanchar mentes e ampliar miras, é a savia que permite que os nenos e nenas, rapazas e rapazas, crezan coa mente sana e en forma. Unha xeración de pequenos que veñan cun libro debaixo do brazo será o perfecto contrapunto aos «ni-nis». Será unha promoción de rapaces cultos e inquedos.